Eind vorige maand kopte de NOS: ‘Aangifte tegen Rijksmuseum om gebruik term ‘bersiap’ in expositie’. De aangifte tegen het Rijksmuseum werd gedaan door het Comité Nederlandse Ereschulden, een stichting die opkomt voor slachtoffers van het Nederlands kolonialisme. De Indonesische term Bersiap (Nederlands: wees paraat) werd door jonge Indonesische onafhankeliijkheidsstrijders als strijdkreet gebruikt tijdens de gewelddadige onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Volgens de stichting zou het gebruik van de term in een expositie racistisch en beledigend zijn. Door de aangifte hangt het Rijksmuseum een geldboete en een hoop negativiteit boven het hoofd.
Hoe kan het dat een organisatie als het Rijksmuseum onderdeel kan worden van een strafzaak? In dit blog leg ik het uit.
Strafrechtelijke aansprakelijkheid rechtspersonen
Op grond van het Wetboek van Strafrecht kunnen strafbare feiten niet alleen door natuurlijke personen maar ook door rechtspersonen worden begaan. Te denken valt aan B.V.’s die frauderen omdat zij zich bezighouden met strafbare feiten als omkoping, valsheid in geschrift of oplichting. Maar denk ook aan faillissementsfraude, overtreding van milieuwetgeving (zoals bij Tata Steel) en zelfs – zoals in het voorbeeld van het Rijksmuseum – aan belediging en discriminatie.
Van belang is dat het strafbaar feit in redelijkheid aan de rechtspersoon kan worden toegerekend. Of toerekening mogelijk is, hangt af van de omstandigheden van het geval. Een belangrijk aanknopingspunt is of de strafbare gedraging heeft plaatsgevonden of is verricht in de sfeer van de rechtspersoon. Daarvan zal sprake kunnen zijn in een of meer van de volgende gevallen:
- het gaat om handelen of nalaten van iemand die in dienst is van de rechtspersoon of op andere wijze werkzaam is ten behoeve van de rechtspersoon;
- de gedraging past binnen de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon;
- de gedraging is gunstig geweest voor de rechtspersoon;
- de rechtspersoon was bij machte om de gedraging al dan niet te laten plaatsvinden en vergelijkbaar gedrag werd door de rechtspersoon aanvaard.
Strafrecht en uw bedrijf
Ook uw organisatie kan van de ene op de andere dag te maken krijgen met het strafrecht. Iedereen die van mening is dat uw bedrijf een strafbaar feit heeft begaan, mag daar namelijk aangifte van doen.
Een aangifte kan ertoe leiden dat het Openbaar Ministerie besluit uw bedrijf te vervolgen. Van de mogelijkheid om rechtspersonen te vervolgen, maakt het Openbaar Ministerie de afgelopen jaren veelvuldig gebruik. En het Openbaar Ministerie richt zijn vervolgingspijlen daarbij niet alleen maar op multinationals.
Een strafzaak zal grote gevolgen hebben voor u en uw bedrijf. Denk bijvoorbeeld aan reputatieschade, het verlies van klanten en het vertrek van medewerkers. Om nog maar te zwijgen over de eventueel op te leggen straf. Is er aangifte gedaan tegen uw bedrijf of loopt er een strafrechtelijk onderzoek? Dan is het raadzaam om snel een advocaat in te schakelen. Daarmee voorkomt of vermindert u schadelijke gevolgen. Bent u benieuwd wat wij voor u kunnen betekenen? Neem dan snel contact met ons op.
En de aangifte tegen het Rijksmuseum?
Gelukkig voor het Amsterdamse museum seponeerde het Openbaar Ministerie de aangifte, omdat het gebruik van de term Bersiap volgens het Openbaar Ministerie onder de vrijheid van meningsuiting valt. Ondanks de negatieve publiciteit lijken daarmee verdere nadelige gevolgen voor het Rijksmuseum voorlopig voorkomen.
Overigens werd ook aangifte gedaan tegen de directeur, een curator en een gastcurator van het Rijksmuseum. Over de strafrechtelijke aansprakelijkheid van natuurlijke personen die bij een bedrijf betrokken zijn (zoals bestuurders en toezichthouders), gaat mijn volgende blog.
