In mijn vorige blog schreef ik over de aangifte tegen het Rijksmuseum. Het museum maakte bij een expositie gebruik van de Indonesische term Bersiap. Volgens de aangever zou dit racistisch en beledigend zijn. Ik stipte in dat blog al kort aan dat niet alleen tegen het Rijksmuseum zelf, maar ook tegen de directeur en twee (gast)curatoren van het museum aangifte was gedaan. In dit blog vertel ik u meer over de strafrechtelijke aansprakelijkheid van bestuurders en andere feitelijk leidinggevenden.
Eigen daderschap en functioneel daderschap
Strafrechtelijke aansprakelijkheid van bestuurders kan op twee manieren ontstaan: via eigen daderschap en via functioneel daderschap.
Eigen daderschap spreekt denk ik voor zich. Daarvan is namelijk sprake als een bestuurder zelf of met hulp van anderen een strafbaar feit heeft gepleegd. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat de vennootschap failliet is gegaan en de bestuurder niet heeft voldaan aan de boekhoudplicht. Dit is strafbaar gesteld in artikel 342 van het Wetboek van Strafrecht. In mijn volgende blog zal ik hier dieper op ingaan.
Daarnaast kan strafrechtelijke aansprakelijkheid ontstaan op grond van functioneel daderschap. De belangrijkste voorwaarde daarvoor is dat eerst de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de rechtspersoon moet vaststaan. Als dat het geval is, moet er vervolgens aan een aantal andere voorwaarden worden voldaan. Deze voorwaarden worden ook wel Slavenburg-criteria genoemd, verwijzend naar de uitspraken van de Hoge Raad waarin deze voorwaarden zijn vastgelegd:
- de feitelijk leidinggever heeft geen maatregelen genomen om de strafbare gedraging te voorkomen, terwijl hij daartoe wel bevoegd was en redelijkerwijs gehouden kon worden; en
- de feitelijk leidinggever heeft bewust de kans aanvaard dat de strafbare gedraging zou plaatsvinden.
Denke bijvoorbeeld aan de situatie waarin een werknemer bekneld raakt en als gevolg daarvan overlijdt. Stel dat de bestuurder op de hoogte zou zijn geweest van het feit dat zijn werknemers de veiligheidsvoorschriften niet naleefden en heeft nagelaten daarop in te grijpen, zou de bestuurder vervolgd kunnen worden voor de dood van de werknemer.
Strafrechtelijke aansprakelijkheid & functioneel daderschap: voorkomen is beter dan genezen
Waar in het civiele recht doorgaans slechts sprake is van aansprakelijkheid van de rechtspersoon, kan strafvervolging zich zowel richten op de rechtspersoon als op de bestuurder (of allebei tegelijkertijd). Als uw bedrijf in aanraking komt met het strafrecht, ligt strafrechtelijke aansprakelijkheid van u als bestuurder dus al vrij snel op de loer. Om dit zo veel mogelijk te voorkomen, is het raadzaam om voor een effectief compliance systeem te zorgen, waarbij onder andere:
- standaarden en werkwijzen zijn ingevoerd
- periodieke controle plaatsvindt
- trainingen worden gegeven om bewustzijn te creëren
- risico’s worden geanalyseerd en geïdentificeerd
- passende maatregelen worden genomen bij overtreding
- de top van uw bedrijf het gebruik van het compliance systeem stimuleert
Wilt u eens sparren over het belang van een compliance systeem? Neem dan gerust contact met ons op. Dan kan uiteraard ook als u als bestuurder onverhoopt met het strafrecht te maken krijgt.
En de directeur van het Rijksmuseum?
Wat had de directeur van het Rijksmuseum dan precies gedaan? In het NRC Handelsblad van 14 januari 2022 was van hem de volgende citaat te lezen: ‘’Wat ik duidelijk wil zeggen: het Rijksmuseum schrapt de term Bersiap dus niet’’ Deze uitlating zou volgens de aangever discriminerend zijn.
De officier van justitie oordeelde echter anders; het gebruik van de term ‘Bersiap’ valt onder de vrijheid van meningsuiting. De directeur van het Rijksmuseum wordt dus niet strafrechtelijk vervolgd.
